صنایع دستی و سوغات ملکشاهی

1ـ قالي بافي


مواد اوليه بكار رفته در اين گونه زير اندازها عمدتاً ابريشم بوده كه در بيشتر موارد به صورت تمام ابريشم ودرپاره اي از مواقع از كرك وابريشم با هم در بافت فرش استفاده مي شود براي بافت از دارهاي فلزي عمودي وساير ابزار نظير دفه (دفتين ) ، قيچي ، قلاب وچاقو استفاده مي شود امروزه بخش عمده اي از زير اندازهاي سنتي را فرشهاي گل ابريشم بارج شماره بالاي 40 وگليم نقش برجشته (بعنوان اصيلترين صنعت دستي استان ) را تشكيل مي دهد كه از اقبال خوبي نيز در بازارهاي جهان برخوردارند.

فرشهاي توليــــــدي استــــان غالباً قاليـــچه (Cm 140×220) وذرع ونيم (cm 100×150) است كه عمدتاً در شهرستانهاي دره شهر وايوان بافته مي شوند.

گليم نقش برجسته از نظر اصالت وتوليد مهمترين وشاخص ترين صنعت دستي وبومي استان ايلام است كه با توجه به نل چيز بودن سابقه بروز خلاقيت بافندگان چيره دست اين استان در امر بافت گليم نقش برجسته كه تلفيقي از گليم ساده وگره قالي در متن آن است ،صحنه نمايان پهن دشت گليم است كه بافندگان بارعدهمت دستهايشان باران جبين را بر آن باريده وگلستاني از گلها رويانده اند تا چشمها را نوازش داده وروح را جلا بخشند.


گليم نقش برجسته احياء كننده گليم 8000 ساله مكشوف در آناتولي تركيه (قديمترين گليم ) وقالي 2500 ساله پازيريك ( قديمترين قالي ) است كه تكامل آنها را امروزه با نوآوري حفظ كرده وتواماًُ ترويج مي بخشد . در اين نوع گليم زمينه ، بافت گليم ساده ونقوش آن گره كامل قالي است كه طبيعتاً بعد از بافت ، نقوش آن برجشته تر از زمينه است زندگي عشيره اي وپرورش دام براي تامين معثيت زندگي مردم منطقه ايلام از دير باز تاكنون موجبات استفاده از پشم ورشد ورونق صنايع دستي مرتبط با آن خصوصاً گليم ساده را فراهم آورده است آنان پشم مصرف در گليم را از دامهاي خود تامين ودر كارگاهها رنگرزي كوچكي رنگ نموده ودر توليد مورد استفاده قرار داده اند. عشاير به دليل كوچ نشين بودن وحركت هاي مداوم معمولاً از دارهاي افقي كه براحتي جمع شده ودر مناطق اسكان ايل قابل استقرار بوده است استفاده كرده اند . از نظر مصرف نيز قسمت عمده اي از گليم هاي ساده توليد شده توسط زنان جنبه خود مصرفي داشته ودر زندگي روز مره آنان مورد استفاده قرار گرفته است .


بدنبال همين روند خانم بافنده اي به نام سحر چلانگر ساكن روستاي زنجيره (از توابع شهرستان سرابله استان ايلام ) در قسمتي از گليم بافته خود موفق به اجراي نقشي برجسته با استفاده از گره قالي مي شود كه از آن پس زمينه اي براي رشد وترويج گليم نقش برجسته فراهم مي آيد.
آنچه مسلم است اينست كه در ساير مناطق ايران از جمله اراك نيز بافت اينگونه گليم انجام مي شود ولي با اين وجود در همه جا اصالت آن متعلق به ايلام است ؛ چرا كه براي اولين بار بافت آن در ايلام شروع شده است .


از جمله وسايل مورد نياز براي بافت اين نوع گليم مي توان به كارد ، قلاب ، دفتين ودار اشاره كرد كه معمولاً از دارهاي فلزي كه بصورت عمودي نصب مي شوند ، استفاده مي‌شود.
از جمله طرحها ونقشه هاي مرسوم در گليم نقش برجسته ايلام مي توان به نقش هاي لچك ترنج ، گل فرنگ ، هندسي ، تصويري و... اشاره كرد كه به دليل كاربرد گره قالي در اجراي آنها ، بصورت برجسته بر سطح گليم به چشم مي خورند .


زندگي عشايري اين منطقه وسنخيت اينگونه صنايع با آن مي تواند از جمله عواملي باشد كه به تداوم وترويج اين دستبافته ها كمك كرده است و علاوه برجنبه مصرفي موجبات كاربردهاي تزئين آن را نيز فراهم آورده است ، يكي ديگر از عوامل كه در ارتباط با توسعه وترويج بافت گليم نقش برجسته مي توان برشمرد نوع معيشت بافندگان آن است كه اكثراً زنان را شامل شده وبادريافت دستمزد موفق به گذراندن زندگي روزمره هستند در مجموع مي توان به بحث اشتغال آنان در آن خصوص پرداخت كه به عنوان شغل اصلي يا جانبي منجر به تامين درآمد خانواده ها مي شود .


در حال حاضر بافندگان بسياري به امر بافت گليم نقش برجسته اهتمام ورزيده وبا سعي وتلاش وافر باعث رشد ورونق آن در سطح استان و علاوه بر آن در كل كشور شده اند، بطوريكه عرضه مناسبي در بازار فروش داشته ودارد. بي شك گليم نقش برجسته در اين استان از اهميت شاياني برخوردار است واين مهم كه از جهت فرهنگي مي تواند به عنوان لوحي بازكننده ي نقشمايه هاي اصيل وسنتي اين مرز وبوم به تمام نقاط داخل وخارج از كشور باشد ودر كل اقتصاد منطقه را بهبود بخشد وبه رفع مشكل بيكاري وبالا بردن سطح اشتغال كمك نمايد قابل بررسي است

نمدمالي


بدليل بافت عشايري اين استان وتامين مواد اوليه (پشم ) مورد نياز براي نمدمالي در داخل منطقه ، از رونق خوبي برخوردار است البته بدليل تاثيرات جوي اين حرفه فصلي بوده واز اول تابستان تا ابتداي ماه سوم پاييز به مدت 5 ماه در سال انجام مي گيرد وفرايند توليد شامل تنيدن الياف طي مراحل حلاجي كردن پشم لوله كردن وكوبيدن آن است كه در نهايت منجر به توليد نمد زيراندازه ، كلاه نمدي وپالتونمدي (كينك ) خواهد شد .

احرامي بافي


يكي از دستبافته هاي داري است كه ماسوره اساس كار آن است وماكو با الياف نخي در داخل آن جاي دارد . در اين نوع بافته از خامه پشمي رنگ رزي شده بعنوان مواد اوليه استفاده مي شود مراحل كلي فرآيند توليد احرام به شرح زير است :
1ـ مرحله ايجاد دهانه كار
2ـ مرحله پودگذاري
3ـ مرحله دفتين زدن
قابل ذكر است با توجه به تعيين شهر مرزي مهران بعنوان مسير ترد زائرين كربلاي معلي اين گونه بافته توانسته بعنوان سجاده ، سوغات ارزنده اي باشد علاوه بر آن از اين «هنر صنعت »كيف وساير محصولات نيز ساخته وپرداخته شده وبه قيمت مناسب به بازار فروش عرضه مي‌شود.




گيوه بافي



كوهستاني بودن منطقه ونياز به پاي افزار راحت و سبك در گذشته انگيزه بافت گيوه را فراهم آورده است اين «هنر ـ صنعت » كه هم اكنون نيز رواج دارد طي سه مرحله زير تهيه مي شود :
1ـ آماده كردن تخت گيوه (آجيده ) ، كه اين كار توسط تخت كش انجام مي شود.
2ـ بافت رويه گيوه (گيوه بافي )، كه معمولاً براي بافت از نخ پنبه اي وابريشم استفاده مي‌ود.
3ـ دوختن رويه گيوه به تخت گيوه كه اين كار توسط فردگيوه دوز انجام مي شود .
امروزه از تكنيك بافت گيوه نمونه صندلهاي زيبايي با طرح ورنگ متنوع ساخته وپرداخته شده وباقيمت مناسب به بازار عرضه مي شود .جالب اينكه در زندگي آپارتماني نيز به عنوان روفــرشي مورد استفاده قرار مي گيرد .

بافت سياه چادر :



در اصطلاح محلي به آن دوار (davar) گفته مي شود كه معمولاً توسط زنان عشاير استان وبا استفاده از موي بز بافته مي شود .
از جمله ويژگيهاي سياه چادر مي توان به خواص فيزيولوژيكي موي بز اشاره كرد كه برخلاف بقيه مواد در گرما منقبض ودر سرما منبسط مي شود واين به كاربرد ممتاز آن در سياه چادر كمك كرده تا در تابستان منافذ سياه چادر باز شده وهواي سياه چادر خنك شود ودر زمستان منافذ آن بسته شده تا از ورود سرما و باران جلوگيري شود.

چيغ (چيت )بافي




از جمله متعلقات سياه چادر است كه در اطراف آن زده مي شود. چيغ با استفاده از الياف گياهي (ني ) وهمچنين موي بز و در پاره اي مواقع با استفاده از نخ پشمي رنگي بافته مي شود. ضمناً نقوش در جيغ ، به سبب ماهيت بافت آن بصورت هندسي است. ناگفته نماند در كاربردهاي امروزي ازآن مي توان بعنوان پارتيشن در خانه هاي آپارتماني استفاده كرد .

جاجيم بافي :




جاجيم بافته اي از پشم تابيده رنگي است كه اغلب بافتي خشن دارد ؛ درمنطقه ايلام عموماً از الياف لطيف پشمي دربافت جاجيم استفاده شده كه بعنوان رختخواب پيچ كاربرد دارد. در اكثر خانواده هاي ايلامي از اين نوع دستبافته ها براي پيچيدن يك دست رختخواب اضافي (جهت مهمان ) استفاده مي شود.

لازم به ذكر است كه در گذشته هاي نه چندان دور از اين بسته هاي رختخواب كه در كنار ديوار پيچيده مي شده به عنوان تكيه گاهي مناسب براي مهيمان مورد استفاده قرار مي گرفته است. علاوه بر اين به دليل تنوع رنگي جاجيمها. اتاق مهمانخانه زيبايي خاصي پيدا مي كرده است چنانكه از گفته هاي جاجيم بافان منطقه بر مي آيد حاكي از آن است كه هنر جاجيم بافي از ديرباز در منطقه ايلام رواج داشته است.

مهم ترین صنایع دستی ایلام.قالی بافی و گلیم نقش برجسته میباشد که درسطح کشور معروف هستش