جاذبه های گردشگی هندیجان

جغرافیای تاریخی هندیجان

آثار قدیمی تپه‌های باستانی پهکن (پهکون) در مدخل شهر هندیجان، تپه‌های مارضا در جنوب هندیجان، ویرانه‌های بندر قدیمی و تاریخی مهروبان در قریه امامزاده عبدالله، تپه باستانی صاحب الزمان، برجی، مردو و شاه ابوالقاسم در روستای دهملا، همچنین ویرانه‌های روستاهای هندیجان که قدمتی ۳۰۰۰ ساله دارند. آثار سد بند قریه بدرانی (لب دریا) و تل گرگ در نزدیکی رودخانه و دریا که پلی نیز در آن منطقه بوده‌است (بر روی رودخانه زهره)، همچنین آثاری از وجود شهر باستانی بین روستای بزی و کوت مهنا می‌باشد که مورخان آنرا شهر دیرجان نامیده‌اند. آثار موجود در امامزاده سید یبر در روستای آسیاب، آثار موجود بین بندر مهروبان تا تپه کدوک (روستای باستانی) در جنوب هندیجان، همچنین آثار و پی‌های خانه‌های موجود از بندر مهرویان (مهروبان) تا هندیجان که به صورت زنجیروار وجود داشته‌است.(در بین مردم این دیار داستانی رایج است که می‌گوید:"اگر بزغاله‌ای در مهروبان بر روی سقف خانه‌ها حرکت می‌کرده در هندیجان پایین می‌آمده است".)

از دیگر آثار می‌توان اشاره‌ای نمود به ستونهای آجری که در اطراف هندیجان نشان دهنده حصاری بوده‌اند به دور شهر، یکی از این ستونها پایین تر از روستای چم رحمان در کناره رودخانه مشخص است. این ستون نیمی از آن در آب است و نیمی تا سال ۱۳۶۹ در خاک بود، که بر اثر ریزش کناره رودخانه مشخص شده‌است. قطر آن در حدود ۵،۴ متر است. همچنین به نظر می‌رسد که حصاری به شکل نیمی در هندیجان جنوبی و نیمی در هندیجان شمالی و بر دو دروازه در دو سمت رودخانه وجود داشته و نیز پلی مابین آن وجود داشته‌است. همچنین در سال ۱۳۶۹ در کناره رودخانه هندیجان بالاتر از امامزاده عباس علی سکه‌هایی یافت شد که در حال حاضر در میراث فرهنگی خوزستان وجود دارد. این سکه‌ها که بر روی آنها نوشته شده‌است آل بویه، نشان دهنده حکمفرمایی فرزندان آل بویه بر این نواحی است. البته اینکه حسن (رکن الدوله) بر فارس حکومت می‌کرده و هندیجان در آن زمان جزو پارس بوده‌است خود دلیل مستحکمی بر حکمفرمایی فرزندان آل بویه بر این منطقه‌است. از دیگر آثار باستانی موجود در این منطقه می‌توان به سنگهای نقوش داری اشاره نمود که در بدرانی در اعماق آب و کناره‌های رودخانه دیده می‌شود. قبرستانها نیز که برای باستانشناسان از اهمیت خاصی برخوردارند به ۶ قبرستان می‌رسند که هر کدام مربوط به دوره‌ای از تاریخ است. در خصوص قبرهای این قبرستانها آنچه به چشم می‌خورد تفکیکی بودن قبرهاست بدین صورت که جای مردان، زنان و کودکان مشخص است. قدیمی‌ترین قبرستان روبروی مدرسه شوکت (عندلیب) بوده‌است که با پیشرفت رودخانه به طرف شمال نیمی از آن را آب برده و نیمی دیگر احتمالاً تا سالهای آینده از بین خواهد

دیگر آثار تاریخی، طبیعی و معنوی هندیجان

خانه شاه عنبر، مسجد بحرینی، زیارت‌گاه شاهزاده قاسم، امامزاده نبی عاشور، امامــزاده بی بی علیه، امامــزاده عبدالله، امامــزاده بــی بــی عصمت، امامــزاده عمـران، امامزاده امیر حیل، شاهزاده ابوالقاسم، مسجـد شاه عنبــر، بــافت محلی کوهبـاد، تپـه‌بـزی یک، تپه‌بــزی دو، تپه‌مهرویان یک، تپه‌مهرویان دو، تپه سه تلون، تپه سه تلون دو، تپه سه تلون سه، تپه سه تلون چهار، تپه ابوالقاسم یک، تپه ابو القاسم دو، تپه ابوالقاسم، تپه مالکی یک، تپه مالکی دو، تپه برجی، تپه شاهزاده علی، تپه غوله، تپه کنار رود زهره، تپه کیلومتر ۱۳ هندیجان، تپه کیلومتر ۱۳ هندیجان - دیلم، محوطه ۳ راه غوله، محوطه ابو القاسم، محوطه شاهزاده ابوالقاسم، محوطه نبی عاشور، ساحل و اسکله بحرکان و چشمه رگ سفید از آثار تاریخی، طبیعی و معنوی هندیجان است

تفریحگاهها

رودخانه " هندیجان " علاوه بر نقشی که در کشاورزی وتجارت منطقه دارد از نظر زیبایی‌های طبیعی نیز قابل توجه‌است. درفصل تابستان و اوایل بهار که حاشیه آن به طول چندین کیلومتر پوشیده از گیاهان و گلهای زیبا می‌شود می‌توان گردشگران بسیاری را جذب نماید. سواحل طولانی " خلیج فارس " علاوه برآنکه امکان اجرای طرحهای پرورش آبزیان را میسر می‌سازد این استعداد را نیز دارد تا همچون گذشته نقش خود را در توسعه تجارت خارجی بازیابد. ضمن آنکه جزایر آن واز جمله جزایر دیره و بنه که زیستگاه پرندگان بومی و مهاجر هستند می‌توانند با جاذبه‌های متنوع خود زمینه‌های گردشگری در منطقه گسترش دهند. همچنین هندیجان نقاط بسیاری برای گردش و تفریح دارد که می‌توان به دو روستای دهنو و کوههای اطراف (زاگرس)، ساحل زیبای بندر بحرکان در کنار خلیج فارس، حاشیه سواحل رودخانه زهره، پارکها و باغستانهای اطراف هندیجان که در ماه‌های انتهایی زمستان و ابتدای بهار از زیبایی و جلوه خاصی برخوردار می‌باشند، اشاره نمود.

شهر باستانی مهرویان (مهروبان - ماهرویان - ماهروبان)

بندر قدیمی و تاریخی مهروبان در قریه امامزاده عبدالله فعلی و از توابع شهرستان هندیجان می‌باشد. بندر مهروبان چه در زمان هخامنشیان و چه در زمان پارتها و اشکانیان همواره از پر رونق ترین بنادر جهان بوده‌است. اوج ترقی آن از زمان ساسانیان شروع شده بود چنانچه در تاریخ می‌خوانیم: ساسانیان به امر دریانوردی و کشتیرانی و بندر سازی در خلیج فارس توجه مخصوص داشته و شاهپور دوم نیروی دریایی عظیمی را در خلیج فارس بر قرار کرد رونق واعتبار بنادر بزرگ و با شکوه وجلالی همچون مهروبان (ماهرویان) در کناره شمالی خلیج فارس و همچنین شاهراه مواصلاتی اصفهان به مهروبان، دلالت بر توجه بیش ازحد ساسانیان به این خطه از جنوب کشور دارد.

دهخدا در لغت نامه خود مهرویان را اینگونه توصیف کرده‌است:"شهری است بر کنار دریا چنانکه موج دریا بر کنار شهر می‌زند و هوای آن گرم و عفن و ناخوشی بتر از آن ریشهر است، اما مشرعه ٔ دریا است، هرکه از پارس به راه خوزستان به دریا رود و آن که از بصره و خوزستان به دریا رود همگان را راه آنجا باشد و کشتیهایی که از دریا برآید بر این اعمال رود به مهروبان بیرون آید. و دخل آن بیشتر از کشتیها باشد وجز خرما هیچ میوه نباشد و گوسفندان آنجا بیشتر بز باشد و بزغاله پرورند و همچنانکه به بصره و می‌گویند بزغاله تا هشتاد رطل و صد رطل برسد بیشتر نیز، و برز و کتان بسیار باشد چنانکه به همه جای ببرند و جامع ومنبر است و آن جایگاه مردم زبون باشند. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص ۱۵۰). در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی آمده‌است: به فاصله ٔ کمی از رودخانه ٔ شیرین یعنی رودخانه ٔ زهره که به تازگی به رودخانه ٔ طاب موسوم است بندر مهروبان در مرز غربی فارس واقع است. این لنگرگاه اولین بندری بوده که کشتیها وقتی از بصره و مصب دجله به عزم هند بیرون می‌آمدند به آن می‌رسیدند و این بندر در قرن چهارم هجری شهری معمور بود و مسجدی خوب و بازارهایی آباد داشت."

اندیشمند بزرگ مرو ناصر خسرو قبادیانی روز هفدهم شوال از بندر عبادان (آبادان)برکشتی بزرگی که "بوصی" نام داشت، نشست و در میان دعای انبوه مردمی که به بدرقه عزیزانشان شتافته بودند، سمت مهروبان روان شد. مهروبان بندری بزرگ با بازارهای انباشته از کالا، مسجد آدینه نیک و کاروانسراهای بسیار مستحکم و آباد بود. هرچند مسافران مرو اندیشه ماندن در مهروبان نداشتند، ولی درگیری فرزندان فرمانروای پارس و ناامنی راهها آنها را ناگزیر به ماندن ساخت.
بندر ماهرویان از نگاه سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی

((... شهری بزرگ است بر لب دریا نهاده بر جانب شرقی و بازاری بزرگ دارد و جامعی نیکو اما آب ایشان از باران بود و غیر از آب باران چاه و کاریز نبود که آب شیرین دهد. ایشان را حوض‌ها و آبگیرها باشد که هرگز تنگی آب نبود، و در آن جا سه کاروانسرای بزرگ ساخته‌اند هر یک از آن چون حصاری است محکم و عالی، و در مسجد آدینه آن جا بر منبر نام یعقوب لیث دیدم نوشته. پرسیدم از یکی که حال چگونه بوده‌است گفت که یعقوب لیث تا این شهر گرفته بود ولیکن دیگر هیچ امیر خراسان را آن قوت نبوده‌است. و در این تاریخ که من آن جا رسیدم این شهر به دست پسران اباکالنجار بود که ملک پارس بود. و خواربار یعنی ماکول این شهر از شهرها و ولایت‌ها برند که آن جا بجز ماهی چیزی نباشد، و این شهر باجگاهی است و کشتی بندان، و چون از آن جا به جانب جنوب بر کنار دریا بروند ناحیت توه و کازرون باشد و من در این شهر مهروبان بماندم به سبب آن که گفتند راه‌ها ناایمن است از آن که پسران اباکالنجار را با هم جنگ و خصومت بود و هر یک سری می‌کشیدند و ملک مشوش کشته بود....))
شهر باستانی آسک

آسک شهری قدیمی و متروکه‌است که در شمال هندیجان واقع شده‌است. آسک در حدودالعالم جنین وصف شده‌است. «دهی است بزرگ و به بر کوه نهاده و بر سر آن کوه آتشی است که دائم همی درفشد شب و روز و حرب از رقیان آنجا بوده‌است اندر قدیم» این مطلب نشان دهنده آن است که به زمان تحریر حدودالعالم یعنی در اواخر قرن چهارم هجری قمری آسک دهی بزرگ بوده و در دامنه کوهی قرار داشت که بر فراز کوه آن آتش فروزان بوده‌است.

مرحوم سلطانعلی سلطانی می‌نویسد: در نزدیکی هندیجان کنونی شهر آسک قدیم واقع بود که بسیاری از جنگ‌های خوارج در نزدیکی آن رخ داده‌است و نام این شهر در بعضی از اشعار شعرای عرب آمده‌است.

بنا به نوشته یکی از قدیمی‌ترین سیاحان عرب تا قرن چهارم ه. ق آثار قصور عالیه و انبیه عظیمیه باستانی در هندیجان برپا بوده‌است. آثار عظیم آبیاری روزگار باستان در طرفین رودخانه زهره و خیر آباد که در زیدون یکی شده و از وسط هندیجان می‌گذرد، پیداست. مورخان درباره آثار آسک نوشته‌اند: ایوان بلندی داشته و آتشکده‌ها و دفینه‌های باستانی و گورهای قدیمی، تابوتها و حجاریهای کتیبه مانند در آسک وجود داشته‌است. کتیبه‌هایی به خط پهلوی بر در غربی ایوان (معبد آتشکده) آسک در سنگ منقوش بوده‌است. در غرب آسک قلعه گنبدی است که قبلاً برج دیده بانی آنجا بوده‌است.

سد آسک هم که امروزه بر رودخانه زهره زده شده‌است و بالاتر از روستاهای سویره و کنار مشراگه به همین دلیل آسک نامگذاری شده‌است چون زمانی این مناطق احتمالاً جزئی از آسک بوده‌اند.
شهر باستانی ریو اردشیر

شهر باستانی ریو اردشیر یا ری شهر نیز در حوالی هندیجان وجود داشته که رونق آن تا عصر سلجوقی تداوم و در آنجا کارگاه کشتی‌سازی وجود داشته‌است. در دوران باستان در سواحل خلیج‌فارس گمرگ خانه‌هایی تأسیس شده بود که از کالاهای وارداتی و صادراتی ده درصد ارزش آنها عوارض گمرکی یا به زبان آن زمان "باژ" می‌گرفتند.

از این رو مرکز اخذ عوارض گمرکی به "باژبان" و سپس به "باسیان" و "باجیان" خوانده شدند. آثاری بندری به همین نام در نزدیکی هندیجان وجود دارد که سفال‌های به دست آمده از آنجا رونق آن را به دوران اشکالی باز می‌گرداند.

تا چندی پیش نیز آثار بنای یک پادگان ساسانیان نیز در منطقه هندیجان وجود داشت.
رودخانه زهره - هندیجان

رودخانه‏ زهره – هندیجان در قسمت جنوبی زاگرس میانی واقع شده‌است. مساحت حوزه آبریز زهره ۱۶۰۳۳ کیلومترمربع است که حدود ۱۰۷۸۹ کیلومترمربع آن را مناطق کوهستانی و ۵۲۴۴ کیلومترمربع آن را کوهپایه و دشت‌ها تشکیل می‏دهند. وسعت دشتها در بخشهای علیای حوزه آبریز کمتر بوده و قسمت بیشتر آن در منطقه زیدون و هندیجان در جلگه خوزستان قرار گرفته‌است.

حوزه آبریز زهره در تقسیم‌بندی کلی هیدرولوژی ایران جزء آبریز خلیج فارس بوده و محیط آن به حوزه‌های آبریز مارون و جراحی از شمال و حوزه رودخانه کارون، کر و مسیلهای حوزه مهارلو از شرق، رودقره‌آقاج، رود شاپور از جنوب شرق و مسیل‌های دیلم و گناوه از جنوب محدود می‏باشد.

شهرهای اردکان فارس، پلدشت، نورآباد ممسنی، دوگنبدان و هندیجان و دهدشت در این حوزه قرارگرفته‌اند. بخشی از جاده ارتباطی بهبهان به شیراز و شیراز به یاسوج د راین حوزه واقع شده‌است.

در بخش شمالی کوه سفید با ارتفاع ۳۴۱۵ متر حوزه را از حوزه‌های مارون