مشاهیر رامشیر

قهوه و آداب و رسوم نوشیدن آن در شهرستان رامشیر

دوستان عزیز در این پست قصد دارم یکی دیگر از رسوم دیرینه این شهرستان ، که خوشبختانه هنوز هم در بین مردم خونگرم و فهیم شهرستان رامشیر برقرار می باشد را به اختصار و با معلومات ناقص خویش تشریح کرده و سپس سروده ای در باب آن حضورتان عرضه دارم.

قهوه در میان مردم شهرستان رامشیر از ارج و منزلت والایی برخوردار بوده و برای نوشیدن آن آداب و رسوم خاصی رایج است که در متن زیر به آن اشاره میگردد.

اگر چه تا حد زیادی نسکافه های آماده موجود در بازار جای قهوه ی آسیاب نشده را گرفته است ، لیکن در زمان قدیم قهوه ای که برای مجالس استفاده میشد بیشتر قهوه آسياب نشده بود و از کشورهاي حاشيه خليج فارس تهيه مي‌شد.

اما جهت پخت آن در ابتدا قهوه را با وسيله‌اي دو شاخه به نام مهماس که شبيه مقاش مي‌باشد در ظرفي ريخته و تفت مي‌دهند و آنگاه آن را در هاون آسياب کرده و براي مراسم آماده مي‌کنند؛ پس از آن در ظرفي بزرگ به نام "گم گم" که بزرگتر از دله است ، آب ريخته و پس از جوش آمدن، قهوه آسياب شده را اضافه کرده و از هل و کمی نمک هم براي خوش طعم شدن آن استفاده مي‌كنند.

هنگامي که قهوه آماده سرو باشد ساقي آن را در ظرف کوچکتري به نام "دله" که شبيه همان "گم گم" ولی در سایز کوچکتر است ريخته و سپس اين مراسم آييني با زيرکي و دانايي ساقي ادامه مي‌يابد.

ساقي دله را در دست چپ و فنجان مخصوص قهوه خوري ـ که فنجاني بدون دسته است و فنيان خوانده مي شود ـ را در دست راست گرفته، از سمت راست مجلس شروع به سرو قهوه مي نمايد؛ اگر در اين مجلس سيدی وجود داشته باشد ابتدا از وي پذيرايي مي‌گردد و در غير اين صورت اين مراسم از شيخ يا ريش سفيد مجلس آغاز مي‌شود.

براي ريختن قهوه درون فنجان و تعارف آن به ميهمانان نيز آيين خاصي وجود دارد، بدين ترتيب که ساقي پس از ريختن قهوه درون فنجان، فنجان را به نوک دله مي‌زند و براي تعارف با دست راست بدون اين‌که کمر را خم نمايد فنجان قهوه را به ميهمان تعارف مي‌نمايد و ميهمان نيز با دست راست قهوه را دريافت مي‌کند و بدون زمين گذاشتن فنجان آن را ميل مي‌نمايد.

اگر گيرنده فنجان پس از نوشيدن قهوه، فنجان را بدون هر گونه حرکتي به ساقي برگرداند، بدين معناست که درخواست فنجان ديگري دارد، اما با تکان دادن فنجان توسط ميهمان (حرکت دست از مچ به پايين و از راست به چپ) ساقي فنجان را تحويل گرفته و به سراغ نفر بعدي مي‌رود؛ هر عملي غير از اين معناي ديگري دارد. به عنوان مثال اگر شخصي قهوه خود را ميل نکرده و فنجان را زمين بگذارد بدين معناست که وي خواسته‌اي دارد، در اين هنگام شيخ يا ميزبان رو به وي کرده و از خواسته‌اش مي‌پرسد و پاسخ مناسب مي‌دهد.

در قديم سرو کردن قهوه داراي پنج مرحله بوده و اکنون به چهار مرحله تقليل يافته که هر مرحله حرفي ناگفته دارد.

مرحله اول يا فنجان اول (هيف) ناميده مي‌شود و نوشيدن اولين فنجان قهوه توسط ساقي براي اطمينان از سالم بودن قهوه است.

فنجان دوم (ويف) ناميده مي‌شود که به معني پذيرش مهماني ميزبان از طرف مدعوين مي‌باشد.

فنجان سوم را (کيف) مي‌گويند که بيانگر لذت و حظ بردن از مهماني است.

فنجان چهارم که (سيف) نام دارد نمادي از پذيرش برادري ميزبان از سوي ميهمان مي‌باشد و ميهمان قبول مي‌نمايد که کنار ميزبان خويش به حکم برادري به جنگ رفته و در رکاب وي شمشير بزند.

همان‌گونه که ذکر گرديد ساقي اين مراسم بايستي فردي زيرک و دانا و آشنا به شعر و ادب نيز باشد چرا که ممکن است هنگام سرو قهوه براي ميهمانان، يکي از حضار بيتي شعر يا جملاتي قصار بر زبان آورد و وي بايد قادر به پاسخگويي باشد.

علاوه بر آن اگر ساقي هنگام سرو قهوه سهواً شخصي را فراموش نمايد ميهمان مذکور مي‌تواند به عنوان هتک حرمت و اعاده حيثيت به نزد شيخ شکايت برده و فصل(ديه) هم مطالبه نمايد و همچنین اگر قهوه ای در فنجان برای کسی ریخته شد و آن شخص از نوشیدن آن امتناع کرد می بایست آن فنجان قهوه را از نوک بلند دله به درون دله بازگردانی و از دادن آن به شخص دیگر امتناع ورزی .