مشاهیر ساری

•ساری مرکز استان مازندران در شمال ایران و از بزرگترین شهرهای ناحیهٔ شمالی ایران است.



♣بنیان و نامگذاری
بنای ساری بر اساس روایت‌های متعدد به افراد بسیاری مشهور است، در سفرنامه‌های سیاحان آمده که مردم آن را به کیومرث پیشدادی، اولین پادشاه روی زمین به قول فردوسی نسبت می‌دهند. افرادی از جمله حمدالله مستوفی بنای آن را به تهمورث‌دیوبند پیشدادی نسبت می‌دهند، بسیاری از روی شواهد بر این باورند که تخت گاه شاهنشاه فریدون بر جهان بوده‌است، و اما تفریبا همگی بر این باورند که توس پور نوذر از نوادگان فریدون شاه و سپهسالار کیخسرو آن را بنا نموده و نام آن جا را توسان نامیده است. دکتر حسین اسلامی نیز بنیان گذار ساری را به طوس بن نوذر نسبت می‌دهد، فرای حکایات میهنی ما، یونانیان باستان آن را زادراکارتا، پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر می‌کنند، اشپیگل شرق شناس و نئونازیست آلمانی آورده که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از هجوم اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هم اکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی می‌کرده‌اند. ادوارد پولاک گمان دارد که نام ساری دگرگونی واژگانی سادراکارتا می‌باشد، دکتر اسلامی نیز در کتاب خویش نوشته که احتمال آنکه زادراکارتا از نام زردگرد، باشد نیز است.


♣پس از اسلام
مازندران تنها سرزمینی در آسیای غربی است ، که در زمان حمله تازیان (اعراب) به ایران توسط ایشان فتح نشده است ، زیرا مازندران از همه طرف محفوظ است و راه‌های ورودی به این خطه بسیار سخت بوده‌است. کوهستان‌های البرز باعث شده که سپاه اسلام نتواند وارد مازندران شود و این باعث شد که این سرزمین هیچگاه با زور و ظلم فتح نگشت. ولی در دوران عباسیان رسم بر این بود که شاهان ساری و شهریارکوه به کسانی که از ترس خلفای عباسی به مازندران پناه می‌آوردند ، اموال بسیار و پناهگاهی برای معیشت می‌داد و بر همین اساس بسیاری از شیعیان و سیدان علوی ، که با جور خلفای عباسیان مخالف بودند ، به ساری یا آمل فرار می‌کردند. این سادات به مرور زمان مردم مازندرانی را که هنوز به زرتشت ایمان داشتند به دین مبین اسلام آشنا کردند و طی مدتی سراسر مازندران به مذاهب مختلف تشیع گرویدند.

♣تاریخ معاصر
بی تردید رشد و ترقی ساری پس از قاجاریان بوده‌است، نظام شهری نوین ساری از آن زمان باقی مانده‌است و ساری یکمین شهر ایران بوده‌است که ساخت راه‌آهن سراسری ایران از آنجا آغاز گشت و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی در آمد و پس از جنگ جهانی نیز فرودگاه بین المللی دشت ناز ساخته گردید و طرح‌های توسعه به سمت خاور به وجود آمد و پس از انقلاب نیز، جاده‌های اطراف شهر توسعه داده شد.


♣وضعیت طبیعی
جغرافیای ساری
شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو بخش کوهستانی و دشت می‌باشد در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از شمال خاوری به فاصله حدود ۲۵ کیلومتر به نکا و به فاصله ۴۵ کیلومتر به بهشهر و ۱۳۰ کیلومتر به گرگان و ۶۹۰ کیلومتر به مشهد و از شمال به فاصله ۳۵ کیلومتر به دریای مازندران و از شمال باختری به فرح آباد و جویبار و لاریم و از جنوب باختری به فاصله ۲۲ کیلومتر به قائمشهر و از باختر به بابل به فاصله تقریبی ۳۰ و آمل به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر و از جنوب به فاصله ۳۰ کیلومتر به سد شهید رجایی (سلیمان تنگه) و دهکده آرامش و بوسیله آزادراه در حال ساختکیاسر به فاصله تقریبی ۸۰ کیلومتر به دیباج و از آنجا به شهرستان‌های دامغان و مهدیشهر و سمنان (تقریباً ۱۲۰ کیلومتر) محدود است.


♣زبان

محل رواج زبان مازندرانی در ایران.زبان عمده مردم ساری تا دوره صفویان فقط زبان تبری( مازندرانی ) بود ولی با از بین رفتن سلسله باوندیان که حامی زبان تبری بود این زبان از رسمیت افتاد و زبان فارسی جایگزین آن شد. تا قبل از سقوط باوندیان زبان مازندرانی با خط پهلوی نگاشته می‌شد و هنوز هم در گنبد لاجیم یا رسکت نمونه آن موجود است.

♣مذهب
اکثریت مردم ساری مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی می‌باشند. هرچند اقلیت‌های بهایی و زرتشتی و مسیحی نیز در این شهر سکونت دارند. اکثر بهاییان این شهر در زمانی که میرزا حسینعلی نوری اعلام نبوت کرد به این دین گرویدند. و بسیاری در واقعه قلعه طبرسی کشته شدند. هم اکنون عده‌ای از مردم ساری بهایی هستند. در زمان حکومت پهلوی عده‌ای به ظاهر زرتشتی شدند که امروزه با آمدن اینترنت و آشنایی بیشتر به پیامبر مذکور این عده قلیل به زرتشت پایدار ماندند.

♣جمعیت

تغییرجمعیت طی سنوات گذشته در ساری.جمعیت این شهرستان با توجه به آمار ۱۳۸۷ و رشد آن تا کنون به بیش از نیم میلیون نفر رسیده و جمعیت این شهر طبق آخرین آمار وزارت کشور بعد از شمارش آرای ریاست جمهوری دهم به حدود ۲۸۵٫۳۲۰ نفر رسیده‌است. ساری پذیرای مهاجرین ترک، ترکمن، شهمیرزادی، کرد، ارمنی، گرجی، اصفهانی، عرب، بلوچی، افغانی و... بوده‌است که در طول قرن‌های مختلف به ساری آمدند و یا پس از مدتی تعداد آن‌ها کم شد و یا از ساری کوچ کردند.

♦چند تن از بزرگان ساری:

* شهید شیخ فضل ا. . . نوری :

شیخ فضل ا. . . نوری از علمای نامدار درسال 1295ه. ق در قریه لاشک کجور به دنیا آمد. او پس از طی مدارج علمی و کسب درجه اجتهاد در نجف اشرف به تهران آمد و در شمار مراجع بزرگ استان تهران درآمد. او از روحانیون برجسته در مبارزه علیه استعمار بود . درجریان نهضت مشروطه ، او خواهان مشروطه مشروعه و تشکیل مجلس شورای اسلامی بود ولی مخالفان اجرای احکام اسلام و غربزدگان او را متهم به استبداد کرده و بالاخره در روز 13رجب سال 1327ه .ق برابر با 11مرداد 1288ه . ش روز تولد حضرت علی (ع) پس از محاکمه در یک دادگاه فرمایشی او را محکوم کردند و به شهادت رسانیدند .

* ابن شهرآشوب ساروی :

ابوجعفرمحمدبن علی بن شهرآشوب ساروی مازندرانی ملقب به "زین الدین " ومعروف به "ابن شهرآشوب "در سال 489ه.ق متولد شد . وی با تلاش و زحمات خویش توانست به عنوان یکی از بزرگترین مروجین مکتب ، زنده کننده آثار آل محمد (ص) و تجدید کننده مذهب در زمان خود محسوب گردد. وی بخاطر درگیری با والی مازندران از این منطقه خارج گردید و تا اقامت نهائی در شهرحلب در سرزمین سوریه به منظور کسب علوم اسلامی دست به مسافرتهای زیادی زد .
در بزرگواری او این بس که دانشمندان پس از شیخ طوسی او را "شیخ الطایفه" خوانده اند و در کلیه کتابهای تراجم او را زنده کننده شیعه و آثار اهل بیت دانسته اند .
ابن شهر آشوب جهت کسب علم و دانش به ملاقات جماعت زیادی از اعاظم علمای اسلامی توفیق یافته از جمله : علی بن بیهقی مولف تاریخ بیهق ، جارالله زمخشری از علمای عامه مولف تفسیر "کشاف" ، قطب الدین رازی و . . .
از وی کتابهای متعدد برجای مانده که معروفترین آنها "کتاب "مناقب آل ابیطالب (ع)" است و بیشترین شهرت مولف نیز مرهون آن است . وی سرانجام پس از گذراندن صدسال عمرو حدود هفتاد سال خدمت پرتلاش به تشیع ، درشب جمعه 22ماه شعبان سال 588 ه.ق در شهر حلب به دیار باقی شتافت .


* ابن اسفندیار :

بهاء الدین محمد حسن بن اسفندیار ، مولف تاریخ طبرستان از مشاهیر و نویسندگان اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم ه .ق است . متاسفانه از دوران اولیه زندگانی و کیفیت تحصیلات ابن اسفندیار اطلاع چندانی دردست نیست . ولی با توجه به نوشته خودش در مقدمه تاریخ طبرستان چنین برمی آید که علوم مقدماتی را در زادگاهش لاریجان فرا گرفته است . ابن اسفندیار را " پدر تاریخ مازندران" لقب داده اند بدان جهت که اولین کتابی است که ما را به اخبار و تاریخ مازندران آگاه می کند و زمینه مطالعات تاریخ نویسان بعد به شمار می رود. از زندگی این مورخ نامی از سال 613 ه . ق به بعد که تاریخ طبرستان را تکمیل نموده ، اطلاعی در دست نیست .

* امیرپازواری :

امیرپازواری که " امیر مازندرانی " و نیز " شیخ العجم "معروف شده است ، از بزرگترین شعرای سوخته دل و صافی ضمیر مازندران است . متاسفانه از دوران زندگانی این شاعر عارف اطلاعات جامع و دقیقی دردست نیست ؛ اما آنچه که از اشعار وی برمی آید این است که وی دهقانی از مردم پازوار " ناحیه ای میان بابل و بابلسر" بوده است . اشعار امیر از صدها سال پیش تاکنون با آهنگ مخصوص و جذاب "امیری" بدون کوچکترین تغییری در مازندران متداول است . وی به حضرت علی (ع) ارادتی خاص داشته و بسیاری از آیه های قرآن مجید را عینا و یا بصورت حل در اشعارش آورده است . اشعار امیر دو دسته اند : یکدسته آنهایی که گویای عشق پاک و بی ریای روستایی او هستند ؛ دسته دیگر اشعاری که نمودار احاطه کامل او به قرآن و اخبار و احادیث و حکمت و فلسفه و منطق و عرفان است . اشعار وی در دوجلد به نام "دیوان امیر مازندرانی "در سال 1277ه .ق مطابق با 1860میلادی در پطرزبورگ به چاپ رسید. سال وفات امیر نیز مانند زمان تولد او مشخص نیست . از مندرجات تذکره ها می توان دریافت که وی در امیرکلا فوت نموده و متاسفانه گور او نیز معلوم نمی باشد و می گویند امیرکلا به مناسبت نام او به این اسم نامیده شده است .

* عمربن فرخان طبری :

ابوحفص عمربن فرخان طبری مهندس و طراح شهر بغداد ، اختر شناس ، مترجم از پیشگامان دانش ریاضیات ، هیات ، نجوم و معماری و از بزرگترین دانشمندان مازندران در سده دوم هجری قمری به دنیا آمد . وی که به زبان های پهلوی ، عربی و فارسی کاملا مسلط بود ، یکی از پیشگامان ترجمه در ایران به شمار می رود . ابو حفص طبری بدون شک از بزرگان علم ایران به شمار می آمد و ابو مشعر باغی در مقام و مرتبه علمی ، او را با ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی ، فیلسوف عرب مقایسه می کند . ازجمله آثار به جامانده از وی عبارتند از: الاربعه بطلمیوس ، جوامع الاسرار فی علم النجوم و کتاب مختصر مدخل القیصرانی فی احکام النجوم
تاریخ وفات این دانشمند نیز به مانند تاریخ ولادت وی با وجود کوشش های بسیار به دست نیامده است .

* طالب آملی :

محمدآملی متخلص به "طالب" مشهوربه ملک الشعرا طالب آملی ، از شاعران و گویندگان بنام قرن یازدهم هجری و از ارکان اربعه شعر سبک هندی است . طالب در سال 994هجری در آمل متولد شد و درسال 1036هجری درهند وفات یافت . مقبره او در شهرفتح پور سیکری در شمال هند، درجوارمقبره دوست بزرگوارش اعتماد الدوله
تهرانی ، صدراعظم مشهورهند قرار دارد. طالب در هند به اوج قله شعر رسید وبه مقام ملک الشعرایی دربار دست یافت و در 42سالگی در اوج شرف و اعتبار در گذشت . داستان عشق طالب آملی و مهاجرتش به هند ، عرصه زمان را در نور دیده و به یکی از داستانهای ماندگار در پهنه فرهنگ مازندران تبدیل شده است . مثنوی طالب و زهره (طالبا) ، داستان عشق او به دختری به نام زهره است که از کودکی در مدرسه همدرس او بود .

* مرزبان بن رستم پریمی :

اسپهبد مرزبان بن رستم بن شهریار بن شروین بن رستم سرخاب بن قارن از نویسندگان معروف ایران در قرن چهارم ه . ق است . وی درمنطقه پریم از توابع دودانگه شهرستان ساری دیده به جهان گشود. ازدوران اولیه زندگانی او اطلاعات دقیقی دردست نیست. عمده شهرت وی به خاطر نگارش کتاب مرزبان نامه است . کتاب مرزبان نامه در اصل به زبان طبری است و این کتاب مشتمل برحکایت و تمثیلات و افسانه های حکمت آمیزی است که به طرز اسلوب کلیله و دمنه ، از زبان و خوش و پرندگان و دیو و پری تالیف شده و آموزنده گفتار و پندار و کردار نیک است . این کتاب به وسیله دانشمندان بزرگ چند بار به زبانهای دیگر نوشته شده است . کتابی به نام مرزبان نامه و منسوب به مرزبان بن رستم در ادبیات ایران شناخته می شود ، بازسازی سعدالدین ورامینی است. مرزبان بن رستم کتاب دیگری نیز تالیف کرده که به شعر است و دیوان "نیکی نامه " نامیده می شود .متاسفانه تاریخ وفات وی به دست نیامد .